Айя

Весна – это время, когда из тёплых краёв возвращаются птицы. Время, когда они строят гнёзда и высиживают птенцов. Много интересного можно увидеть и узнать, если в это время наблюдать за птицами. Но делать это нужно очень осторожно. Как вы думаете, почему?
Aйя.
На весенние каникулы я поехал в деревню к дедушке. Я ещё никогда не видел аистов, не знал, как они строят гнёзда и высиживают птенцов. Каждый день с утра до вечера я смотрел в небо и ждал, когда покажутся аисты. И вот однажды утром я увидел двух аистов. Они поселились на дереве в нашем дворе. Вместе с моим товарищем я каждый день наблюдал за ними и приносил им червяков. Как-то Федя задержался дома, а я зашёл в сарай и чуть было не наступил на индюшку. Она отошла, и я увидел на том месте, где она сидела, три желтоватых яйца с красными крапинками. Скоро пришёл Федя, и я рассказал ему об индюшиных яйцах.
– А хочешь иметь своего аиста? – спросил Федя.
– Как это? – удивился я.
– Надо поменять яйца. Аистиное яйцо ваша индюшка высидит, и будет у тебя домашний аист.
Так мы и решили сделать. И вот аисты улетели. Я залез на дерево и взял аистиное яйцо, а вместо него положил индюшачье. Когда я спускался с дерева, яйцо выпало из моих рук и разбилось. Вскоре вернулись аисты. Аистиха – мы её звали Айя – высиживала яйца. Прошло ещё несколько дней, и вот появились птенцы. Только один из них был тёмного цвета. Ножки у него были короткие, и он не был похож на других птенцов. Аист долго рассматривал некрасивого птенца, а потом куда-то улетел. На следующий день к нашему дому прилетели аисты. Их было много. Они спустились и стали рассматривать странного птенца. Сначала они громко шумели, а потом успокоились и улетели. Аист ещё постоял на земле, потом поднялся к гнезду и заговорил с грустной Айей. Он как будто объяснял ей решение стаи: „Такой птенец не станет птицей, не долетит осенью до тёплых стран. Зачем его кормить!”
Аист поднял голову и ударил птенца клювом. Но Айя прикрыла птенца от смертельного удара своим телом. Потом она подняла голову, оторвалась от птенцов и прощально раскрыла клюв. И вдруг широко раскрыла крылья и взлетела в небо. Её уже не было
видно. Первым её увидел аист. Увидел, понял всё, но уже никто и ничего не мог изменить. С неба, быстро набирая скорость, падала чёрная точка. Она увеличивалась, росла, но оставалась круглой. Айя не раскрывала крыльев. Она упала в самый центр двора. Аист бросился к ней, но она уже была мертва.
Найдите в тексте ответы на вопросы и прочитайте их.
1. Где проводил весенние каникулы герой рассказа? 2. Почему каждый день с утра до вечера он смотрел на небо? 3. Какие птицы поселились во дворе? 4. Что увидел в сарае мальчик? 5. Какой разговор произошёл между мальчиком и его товарищем? 6. Какой птенец появился у аистов? 7. Какое решение приняла стая? 8. Что случилось с Айей?
Согласны ли вы с тем, что…
Аистов мальчик видел много раз, и они его не интересовали.
Нет, я не согласна.

Ребятам удалось вырастить домашнего аиста.
Нет, я не согласна.

В сарае у индюшки вылупился аистёнок.
Нет, я не согласна.

Стая решила, что некрасивого птенца нужно убить.
Да, я согласна.

В смерти Айи был виноват аист.
Нет, я не согласна.
Ответьте на следующие вопросы:
1. Почему Айя не раскрыла крылья?
Айя не раскрыла крылья что бы быстрее умереть и не мучалсья.

2. Что бы вы сказали мальчикам, если бы услышали их разговор о том, как можно вырастить домашнего аиста? Возможно ли это?
Я бы сказала.
— Ребята это очень осторожно, аисты если увидят могут побить вам своими клювами, они очень острые.

3. Как выглядят аисты? Приходилось ли вам их видеть?

Аисты виглядят вот так.

Да, я видела аистов.

Վաճառականի խիղճը

Գրավոր աշխատանք

  1. Քեզ անծանոթ բառերը դուրս գրիր և բառարանի օգնությամբ բացատրի՛ր:
    Ես անծանոթ բառ չունեմ:
  2. Թվարկի՛ր հերոսներին և բնութագրի՛ր նրանց  մեկ դիպուկ բառով:
    Թագավոր-արդար, վաճառական-անխիղճ, գործակատար-համառ
  3. Փորձի՛ր ապացուցել, որ թագավորը՝

ա. խելացի ու հնարամիտ էր
Թագավորը խեացի ու հնարամիտ էր, որովհետև նա գտավ ձև մեղավոին գտնելու և պատժելու:
բ.  արդարադատ էր
Նա արդարադատ էր, որովհետև նա պատժեց մեղավորին՝ վաճառականին:
գ.  բարի էր:
Նա բարի էր, որովհետև չկախեց վաճառականին:

4. Մեղադրի՛ր վաճառականին:
Վաճառականը մեղավոր էր, որովհետև գործակատարը հինգ տարի ծառայել էր նրա մոտ, իսկ նա նրան չէր վճարել:
Արդարացրո՛ւ վաճառականին:
Վաճառականը մեղավոր չէր, որովհետև գումարի քանակը թողել էին նրա խղճին:

5. Մեղադրի՛ր գործակատարին :
Գործակատարը մեղավոր էր, որովհետև նա չլսեց իր մորը և հակաճառեց վաճառականին:
Արդարացրո՛ւ գործակատարին:
Գործակատարը անմեղ էր, որովհետև նա պահանջել էր իրեն արժանի գումարը:

Բնագիտական փորձ

Այս դասին մենք արեցին շատ հետաքրքիր բնագիտական փորձ:
Փորձի համար անհրաժեշտ է՝
Շիշ, ջուր, սուր գործիք:
Սուր գործիքով շշի տակ անցքեր ենք անում, դրանք ձեռքով փակում ենք և ջուր լցնում շշի մեջ: Շիշը փակում ենք խցանով և բաց թողում անցքերը: Ջուրը չի թափվում: Երբ շշի խցանը բացեք ջուրը նորից կսկսի թափվել, որովհետև օդը ներս է մտնում և հրում է ջուրը դուրս:

ՄԹՆՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ՏԵՂՈՒՄՆԵՐ

Ամպերում ջրային գոլորշիներր սառելով, խտանում են, վերածվում ջրի կաթիլների, իսկ եթե օդի ջերմաստիճանը բացասական է՝ սառցաբյուրեղների: Դրանք, կուտակվելով, խոշորանում են և Երկրի ձգողական ուժի ազդեցությամբ թափվում են Երկրի մակերևույթի վրա՝ առաջացնելով մթնո­լորտային տեղումներ:

Մթնոլորտային տեղումները լինում են հեղուկ (անձրև, ցող) և պինդ (ձյուն, կարկուտ, եղյամ): Բացի այդ՝ մթնոլորտային տեղումների մի մասը թափվում է անմիջապես ամպերից (անձրև, ձյուն, կարկուտ), մյուսները (ցող, եղյամ) առաջանում են երկրամերձ շերտում:

Անձրևն առաջանում է օդի միայն դրական ջերմաստիճանների դեպ­քում, երբ մթնոլորտում կա բավարար քանակությամբ ջրային գոլորշի:

Սակայն միշտ չէ, որ ամպամած եղանակին անձրև է գալիս, որովհետև հնարավոր է, որ օդր լրիվ հագեցած չլինի, ամպի մեջ եղած կաթիլները շատ մանր լինեն և թեթև լինելու պատճառով մնան երկնքում:

Ձյունը, ի տարբերություն անձրևի, առաջանում է օդի 0 °0-ից ցածր ջերմաստիճանում: Այսինքն՝ ջուրր հեղուկ վիճակից անցնում է պինդ վի­ճակի, ուստի և կոչվում է մթնոլորտային պինդ տեղում:

Նախ՝ ձևավորվում են մանր սառցաբյուրեղներ, որոնք, միանալով ի­րար և սնվելով շուրջն եղած գոլորշիներով, խտանում են, խոշորանում, կազմում են փաթիլներ և, Երկրի ձգողական ուժի շնորհիվ՝ թափվում ցած:

Կարկուտը նույնպես մթնոլորտային պինդ տեղում է, սակայն առաջա­նում է տարվա տաք սեզոնում: Շատ հաճախ տաք օդի հետ վեր բարձրա­ցող ջրային գոլորշիներն ու ջրի մանր կաթիլները հասնում են այնպիսի բարձրության, որտեղ օդի ջերմաստիճանը բացասական է: Այդտեղ դրանք վերածվում են սառցաբյուրեղների: Վերջիններս, օդային հոսանքների միջոցով վեր ու վար շարժվելով, աստիճանաբար պատվում են սառցե նորա­նոր թաղանթներով, մեծանում՝ ձևավորելով կարկտի հատիկները, և թափ­վում են Երկրի վրա:

Կարկուտը մեծ վնաս է հասցնում բնակչությանը՝ ոչնչացնելով ցանքերը, այգիները, ջարդելով ծառերը, կտուրները և այլն:
Ցողը Երկրի մակերևույթի, բույսերի և զանազան առարկաների վրա նստած ջրի մանր կաթիլներն են: Դրանք գոյանում են հիմնակա­նում տարվա տաք սեզոնում, օդի դրական ջերմաստիճանի պայմաննե­րում, պարզկա գիշերային ժամերին:

Գիշերը, երբ օդր սառում է, ջրի գոլորշիներն վերածվում են ջրի մանր կաթիլների և նստում բույսերի ու տարբեր առարկաների վրա:

Եղյամը ձյան նմանվող սառցի բյուրեղների նստվածքն է բույսերի և այլ առարկաների վրա:

Եղյամն առաջանում է տարվա ցուրտ եղանակին, պարզկա գիշերնե­րին, երբ օդի ջերմաստիճանր 0 °0-ից ցածր է:

Մթնոլորտային տեղումների քանակր չափում են օդերևութաբանա­կան կայաններում տեղադրված տեղումնաչափ սարքով:

Տեղումնաչափը գլանաձև դույլ է, որր տեղադրված է գետնից երկու մետր բարձրություն ունեցող սյան վրա: Երբ անձրև է գալիս, ջուրր հավաք­վում է նրա մեջ: Անձրևը դադարելուց հետո դույլի մեջ հավաքված ջուրր դատարկում են միլիմետրային բաժանումներ ունեցող բաժակի մեջ և որո­շում, թե ինչ բարձրությամբ ջրային շերտ է գոյացել:

Կարկուտ կամ ձյուն տեղալուց հետո դույլր տեղափոխում են տաք սեն­յակ, որ ձյունր (կարկուտը) հալվի, ապա առաջացած ջուրր նորից լցնում են չափիչ բաժակի մեջ և որոշում պինդ տե­ղումներից գոյացած ջրի շերտի բարձրությունը։ Այդպես բոլոր չափումները տարվա րնթացքում գումարում են իրար և ստանում տարեկան տեղումների քանակը, որն արտահայտվում է միլիմետ­րերով (մմ): Օրինակ՝ հասարակածային շրջաններում տարեկան միջին հաշվով թափվում են 2000-3000 մմ տեղումներ, իսկ Երեանում՝ մոտ 300 մմ:

Հարցեր և առաջադրանքներ

  1. Ինչպե՞ս են առաջանում մթնոլորտային տեղումները:
    Ամպերում ջրային գոլորշիներր սառելով, խտանում են, վերածվում ջրի կաթիլների, իսկ եթե օդի ջերմաստիճանը բացասական է՝ սառցաբյուրեղների: Դրանք, կուտակվելով, խոշորանում են և Երկրի ձգողական ուժի ազդեցությամբ թափվում են Երկրի մակերևույթի վրա՝ առաջացնելով մթնո­լորտային տեղումներ:
  2. Մթնոլորտային տեղումների ի՞նչ տեսակներ գիտեք: Թվարկեք հե­ղուկ և պինդ տեղումները:
    Մթնոլորտային տեղումները լինում են հեղուկ (անձրև, ցող) և պինդ (ձյուն, կարկուտ, եղյամ):
  3. Ինչպե՞ս են առաջանում անձրևը և ձյունը:
    Անձրևն առաջանում է օդի միայն դրական ջերմաստիճանների դեպ­քում, երբ մթնոլորտում կա բավարար քանակությամբ ջրային գոլորշի:
    Ձյունը, ի տարբերություն անձրևի, առաջանում է օդի 0 °0-ից ցածր ջերմաստիճանում: Այսինքն՝ ջուրը հեղուկ վիճակից անցնում է պինդ վի­ճակի, ուստի և կոչվում է մթնոլորտային պինդ տեղում:
  4. Ինչպե՞ս են առաջանում ցողը և եղյամը։
    Ցողը գոյանում է հիմնակա­նում տարվա տաք սեզոնում, օդի դրական ջերմաստիճանի պայմաննե­րում, պարզկա գիշերային ժամերին:
    Եղյամն առաջանում է տարվա ցուրտ եղանակին, պարզկա գիշերնե­րին, երբ օդի ջերմաստիճանր 0 °0-ից ցածր է:
  5. Մթնոլորտային ո՞ր տեղումներն են առավել շատ դիտվում ձեր բնա­կավայրում:
    Իմ բնակավայրում առավել շատ դիտվում է անձրև:

Գումարից թանկ պարգևը

Լինում է, չի լինում՝ մի գյուղացի։ Այս գյուղացին մի օր վերցնում է իր մինուճար որդուն և տանում քաղաք՝ մի վաճառականի, մի սովդաքարի մոտ աշակերտ տալու։ Երկար ման գալուց հետո մտնում է մի հարուստ վաճառականի խանութ և ասում.

― Պարո՛ն վաճառական, իմ որդուս աշակերտ չե՞ք վերցնի։

― Կվերցնեմ,― պատասխանում է վաճառականը։

― Քանի՞ տարով կվերցնեք։

― Տասը տարով։

― Տասը տարին մի մարդու կյանք է, ես արդեն ուժասպառ եմ եղել, ուզում եմ մի քանի տարուց հետո իմ որդու պտուղը ուտեմ, եթե կարելի է՝ երեք տարով վերցրեք։

― Ոչ, որ այդպես է՝ ութ տարով կվերցնեմ։

Վերջը հինգ տարով համաձայնում են, իսկ ռոճիկի մասին երկար խոսելուց հետո գյուղացին թողնում է վաճառականի խղճին, թե որքան որ կցանկանա վճարել հինգ տարուց հետո։

Անցնում է երկու-երեք տարի․ գյուղացու որդին շատ հմուտ գործակատար է դուրս գալիս՝ այնպես, որ բոլոր հարևանները շատ նախանձում են, որ այդ վաճառականն այսպիսի ճարպիկ գործակատար ունի, շատ են ցանկանում, որ այդ գյուղացու որդուն տանեն իրանց մոտ, չի հաջողվում, որդին ասում է, թե՝ իմ հոր խոսքը պետք է սրբությամբ կատարեմ, չնայած որ գրավոր պայման էլ չունին, որդին ազնիվ խոսքը գրավոր պայմանից ավելի է գերադասում։

Հինգ տարին որ լրանում է՝ գյուղից, մայրիկից նամակ է ստանում, թե. «Հայրդ մերձիմահ հիվանդ է, քո հաշիվներդ տիրոջդ հետ վերջացրու և եկ։ Փողի համար որքան որ կտա՝ չհակաճառես, որովհետև հայրդ քո վարձի համար թողել է տիրոջդ խղճին, որքան կտա՝ կվերցնես, շատ թե քիչ»։

Որդին շատ է տխրում այդ նամակի վրա և երկար մտածելուց հետո գնում է տիրոջ մոտ և ասում. «Մայրիկիցս նամակ եմ ստացել, թե՝ հայրդ մերձիմահ հիվանդ է, հաշիվներդ վերջացրու և ե՛կ»։

Վաճառականն առանց երկար մտածելու ասում է՝ գնա՛, ազատ ես։

Գործակատարը վրդովվում է, թե՝ պարո՛ն, բա ես հինգ տարի ծառայել եմ քեզ, թե ինչպես եմ ծառայել քեզ, այդ Աստված գիտե, վերև՝ Աստված, ներքև՝ դուք, հայրս մերձիմահ հիվանդ է, մեռնում է, իմ հաշիվս տվե՛ք գնամ։

— Ի՜նչ հաշիվ, ի՜նչ Աստված, քեզ ուտացրել, խմացրել և փեշակ եմ սովորեցրել, էլ ի՞նչ ես ուզում, քեզ ոչ մի կոպեկ չեմ տալ, որտեղ ուզում ես գնա։

Տղան երեք օր ու գիշեր քայլում, հասնում է տուն: Հասնում է, դուռը բացում և տեսնում է հորը, ով իրեն հիանալի է զգում՝
Այ հեր, ինձ ասում եք մահամերձ պառկած ես, գալիս եմ տեսնում հիանալի վիճակում ես: Էս ի՞նչ բան է:
Տղաս, չես հավատա: Հիվանդանոցում մահամերձ պառկած եմ, սպասում եմ մահիս, մեկ էլ բուժքույրը ներս է թռնում պալատ:
Ձեր վիրահատության գումարը վճարել են:
Ո՞վ:
Ցավոք դա գաղտնի տեղեկություն է:
Հանկարծ տղայի դեմքին մի փոքրիկ, հազիվ երեվացող ժպիտ հայտնվեց: Աչքերը լցվեցին աստղերով և դրանք շուտով դարձան տիեզերք:
Ես գիտեմ դա ով է արել …

Գոյականի հոլովում

Պահարանին, պահարանը, պահարանից, պահարանում, պահարանով, պահարանի
Պահակին, պահակը, պահակից, պահակի, պահակով
Խողովակներին, խողովակներից, խողովակները, խողովակներում, խողովակներով, խողովակների
Դարակներում, դարակները, դարակների, դարակներից, դարակներով

1. Բույնը 2. Բույնին 3. Բույնից 4. Բույնով 5. Բնում 6. Ծովը 7. Ծովին 8. Ծովից 9. Ծովում 10. Գրիչը 11. Գրիչին 12. Գրիչից 13. Գրիչով
Գրիչ-չորս ձև
Բույն-հինգ ձև
Ծով- չորս ձև

  1. Քյոնիգսբերգում 2. մոլորակը, համակարգը, տիեզերքը 3. ընթացքում, քաղաքից 4. գյուղ, Քյոնիգսբերգից

Ինչ որ լավ է… Եղիշե Չարենց

Ինչ որ լավ է՝ վառվում է ու վառում,
Ինչ որ լավ է՝ միշտ վառ կմնա.
Այս արև, այս վառ աշխարհում
Քանի կաս՝ վառվի՛ր ու գնա՛:
Մոխրացի՛ր արևի հրում,
Արևից թող ոչինչ չմնա,-
Այս արև, այս վառ աշխարհում
Քանի կաս, վառվի՛ր ու գնա՛:

Հարցեր ու առաջադրանքներ՝

Բացատրի՛ր փոխաբերությունը՝  Ինչ որ լավ է՝ վառվում է ու վառում:
Փոխաբերությունը ուզում է ասել, որ ինչ, որ լավ է միշտ կմնա:

Բացատրիր մակդիրը՝  արև, վառ աշխարհ:
Հեղինակը այսպես նկարագրում է աշխարհը իբրև վառ, լուսավոր:

Արդյոք բանաստեղծությունն ապրելու ինչ-որ ձև թելադրո՞ւմ է: Պատճառաբանիր:

Բանաստեղծությունը թելադրում է մինչև մահը լիարժեք, գեղեցիկ և վայելելով ապրել:

Ըստ ձեզ ինչի մասին է բանաստեղծությունը:

Այս բանաստեղծությունը բարու մասին է: Այն սովորեցնում է, որ պետք է տարածել բարին:

Весенние каникулы

В эти каникулы я была у бабушки и дедушки. Они живут в Талине. Я помогала им в огороде и дома. Весь день играла на улице с друзьями. Я за эти каникулы закончила читать книгу <<Джеймс и огромный персик>>, прочитала <<Жираф, Пего и Я>>, сейчас читаю <<Дани чемпион мира>>. Я очень скучаю по школе.

Գարնանային արձակուրդների առաջադրանքների փաթեթ

  1. Գնացքի մի վագոնում 36 ուղևոր կա, իսկ մյուսում՝  դրա 5/6-մասը:  Ընդամենը քանի՞ ուղևոր կա այդ երկու վագոններում:
    Լուծում
    36:6=6
    6×5=30
    36+30=66
    Պատ.՝66 ուղևոր
  2. A-ից B    ճանապարհը  900կմ: Միաժամանակ A կետից դուրս եկավ ավտոբուսը, որի արագությունը 40կմ/ժ է, իսկ B կետից մեքենան՝ 60 կմ/ժ արագությամբ:  Քանի՞ ժամ հետո  նրանք կհանդիպեն:
    Լուծում
    40+60=100
    900:100=9
    Պատ.՝ 9 ժամում
  3. Գծի՛ր ուղղանկյունանիստ(Geogebra.org), որի երկարությունը լինի 18սմ, լայնությունը՝ 2դմ, իսկ բարձրությունը՝ 21սմ: Հաշվի՛ր նրա ծավալը:
Լուծում
21x18x20(2դմ=20սմ)=7560 սմ3

Հուշում.  1դմ=10սմ

4. Ուղղանկյան երկարությունը 24 սմ, իսկ լայնությունը երկարության 2/3 մասը: Որքա՞ն է ուղղանկյան պարագիծը և մակերեսը:
Լուծում
1. 24:3=8
8×2=16
2. 2×24+2×16=48+32=80
3. 24×16=384
Պատ.՝ պարագիծ-80 սմ
մակերես-384 սմ2
5.Կոտորակները կրճատիր

  • 25/100=1/4
  • 11/66=1/6
  • 10/600=1/60
  • 60/15=4/1

6.Կոտորակները համեմատիր

  • 1/4 < 3/4
  • 5/8 > 1/4
  • 9/11 > 3/22
  1. Քանի՞  գրամ է  7կգ 800 գրամը:
    7800 գ
  2. Քանի՞  րոպե է 1/12ժամը:
    5 ր
  3. Քանի՞ մետր է 2կմ  300մ-ը:
    2300 մ
  4. Քանի՞ վայրկայան է 1/5 րոպեն:
    60 վ
  5. Ավտոմեքենան առաջին երեք ժամում անցավ 80կմ/ժ արագությամբ, իսկ հաջորդ երկու ժամում, յուրաքանչյուրում` 30կմ/ժ-ով արագ: Քանի՞ կմ ճանապարհ անցավ այդ 5 ժամում:
    Լուծում
    (3×80)+(2×30)=240+60=300
    Պատ.՝ 300 կմ

12. Գտիր`

  • 1մ-ի   1/5  մասը= 2 դմ
  • 3մ-ի   1/50 մասը= 6 սմ
  • 2ժ-ի   1/2 մասը= 1 ժ
  • 4տ-ի  1/5 մասը= 8 ց
  • 10տ-ի 1/10մասը= 1 տ

Լրացուցիչ

13. Երկնիշ թվից հանում ենք իր թվանշանների գումարը: Եթե տարբերությունը երկնիշ թիվ է ստացվում, նորից նույն գործողությունն ենք կատարում՝ այդ թվից հանում ենք իր թվանշանների գումարը: Այդպես շարունակում ենք, մինչև տարբերությունը միանիշ թիվ ստացվի: Ինչ ես կարծում, որ միանիշ թիվը կստացվի:
Կստացվի 9 միանիշ թիվը:

Օրինակ վերցնենք 20 երկնիշ թիվը՝
20-(2+0)=18
18-(1+8)=9
Կամ վերցնենք 38 թիվը՝
38-(3+8)=27
27-(2+7)=18
18-(1+8)=9
Երրորդ օրինակի համար վերցնենք 43 թիվը՝
43-(4+3)=36
36-(3+6)=27
27-(2+7)=18
18-(1+8)=9
Վերցնենք ավելի փոքր թիվ՝ 16`
16-(1+6)=9